Nấm tràm là một loài nấm lớn phân bố ở vùng Bắc Mỹ, Đông Bắc Châu Âu. Một số tỉnh thành ở Việt Nam cũng có loại nấm này như: Thừa Thiên-Huế, Phú Quốc, Quảng Bình.
Sỡ dĩ được gọi là “nấm tràm” vì những cây nấm này chỉ mọc trong những rừng tràm âm u. Nấm mọc trên các thảm lá tràm rơi rụng, ẩm ướt. Nấm mọc trên những gốc tràm đã mục ruỗng. Chúng hút lấy nhựa, tinh dầu tràm và đón nhận những cơn mưa đâu mùa rồi sinh sôi mạnh mẽ.
Trước đây, nấm tràm là sản vật độc tôn của riêng Phú Quốc. Tuy nhiên gần đây ở các rừng tràm Thừa Thiên Huế, Quảng Bình, người dân cũng đã tìm thấy loại nấm này.
Mùa mưa vào khoảng tháng 3,4 bắt đầu cũng là lúc nấm tràm sinh trưởng mạnh mẽ. Những cơn mưa rào chợt đến chợt đi để lại cho cánh rừng các cây nấm mơn mởn, trông rất thích mắt. Cơ chế phát triển của nấm tràm bắt đầu khi cây tràm thay lá mới. Những chiếc lá rụng tụ thành từng thảm, dần dần biến thành lớp mùn màu mỡ. Ẩn dưới lớp mùn ấy là những mầm nấm đang đợi mưa. Sau khi cơn mưa đến, mầm nhỏ trồi lên khỏi mặt đất, thoát ra khỏi lớp vỏ và hình thành những cây nấm. Chúng đua nhau vươn lên, nhanh nở và cũng nhanh tàn úa.
Cứ đến mùa mưa, người dân Phú Quốc lại cùng nhau vào rừng hái nấm. Họ tìm hái đến khi đầy giỏ mới chịu quay về. Việc này quen thuộc và dần trở thành một nét đặc trưng trong đời sống của bà con huyện đảo. Nấm tràm rất nhanh tàn nên việc hái nấm diễn ra thường xuyên đến hết mùa.
Nấm tràm mọc lên rồi chỉ nở rộ trong vòng một tháng, sau đó chúng sẽ lụi tàn. Vì vậy, người dân luôn tranh thủ vào rừng thu hoạch gấp. Nếu muốn thưởng thức loại nấm này, bạn hãy đến vào thời điểm cuối xuân đầu hạ.
Hình ảnh và hương vị của nấm tràmNấm tràm được rất nhiều người ưa thích và lựa chọn. Nấm có mùi vị rất đặc biệt mà bạn chắc chắn sẽ không thể quên được nếu đã ăn thử một lần.
Nấm tràm có phần tai nấm cong, cụp xuống như chiếc ô, thân tròn và béo múp. Dựa vào kinh nghiệm người dân thì những “chiếc ô tí hon” lại chính là những cây nấm ngon nhất. Những tai nấm nở to là những cây mọc ở gốc tràm đã quá mục, mùi vị sẽ bị ảnh hưởng.
Mũ nấm có thể rộng 5-15 cm. Lúc còn non, mũ nấm mỏng và lỗ chỗ dạng sương mai nhưng khi nấm trưởng thành thì mũ trở nên mịn hơn. Phía dưới mũ nấm có nhiều bào tử màu hồng.
Cuống nấm dài từ 4-20cm, thân nấm thường cong chứ không thẳng đứng.
Nhiều người cho rằng nấm tràm có màu tím rất huyền bí và bắt mắt. Nhưng trên thực tế tỷ lệ nấm tràm tím chỉ chiếm 10% mà thôi. Loại nấm này chủ yếu có tai màu vàng nhạt hoặc nâu, viền trắng sữa. Phần chóp nấm sẽ luôn có màu đậm hơn rồi phai dần sang xung quanh.
Khi còn non, phần thịt nấm xé ra chế biến có màu trắng hoặc vàng kem. Lột dưới mũ nấm sẽ thấy màu hồng của các tế bào nấm đang sinh trưởng. Nấm tràm đã già hoặc để lâu phần thịt sẽ có màu đỏ đậm, chất dinh dưỡng và vị ngon sẽ giảm đáng kể.
Khác với vị ngọt thông thường của các loại nấm, nấm tràm có vị đắng rất lạ miệng. Ai không quen ăn đắng hoặc những người không biết cách chế biến sẽ không cảm nhận được vị ngon của nấm. Nấm có mùi vị này do chúng ký sinh trên cây tràm có vị đắng.
Cái đắng mà nấm tràm mang lại không phải rặt một vị đắng ngắt như khổ qua. Nó có chút thanh và ngầy ngậy vương trên đầu lưỡi. Càng về sau, chất đắng sẽ càng dịu. Chúng tựa như một hỗn hợp giữa vị muối biển chát đắng, vị ngai ngái của mặt đất sau mưa và tinh dầu tràm trầm ấm. Chắc chắn hương vị đặc trưng của Phú Quốc này sẽ khiến bạn mê mẩn chỉ sau một lần thử.
Công dụng của nấm tràmHọ nhà nấm vẫn luôn là những thực phẩm nhiều công dụng top đầu. Nấm tràm cũng không ngoại lệ. Hãy điểm qua những lợi ích thần kỳ của chúng với sức khỏe con người:
Nấm rất giàu vitamin như: B1, B2, B3, D,.. và các vi khoáng chất như: sắt, kẽm, axit folic,… Hàm lượng protein trong nấm có thể sánh ngang với các loại thịt động vật mà chỉ số chất béo có hại lại ít hơn rất nhiều.
Do đó thường xuyên ăn nấm sẽ giúp cơ thể bạn bổ sung đầy đủ và cân bằng các chất dinh dưỡng thiết yếu. Các món nước như: canh, cháo nấm,… là lựa chọn hoàn hảo cho người mới ốm dậy cần phục hồi sức khỏe.
Tinh dầu tràm được rất nhiều người tin dùng để điều trị cảm mạo, ho, sổ mũi, an toàn cho cả bà bầu và trẻ nhỏ.
Chất Eucalyptol trong nấm có đặc tính sát khuẩn nhẹ, tiêu viêm và long đờm hiệu quả.
Nấm tràm chứa hoạt chất α-Terpineol có khả năng ức chế virus cúm.
Nấm có vị đắng, tính ấm giúp ngừa cảm lạnh, tránh gió độc.
Những ngày thời tiết giao mùa, nếu có dấu hiệu ngạt mũi cảm vặt, bát cháo nấm tràm sẽ rất hữu ích. Cháo nấm chính là vị dược tăng hệ miễn dịch và giải cảm tự nhiên.
Nấm tràm chắc chắn là người bạn thân thiết của cánh mày râu. Mỗi dịp lễ Tết, “chén chú chén anh” là điều khó tránh khỏi. Các hợp chất có trong nấm giúp tăng cường tuần hoàn máu, giảm các triệu chứng khó chịu khi say. Nấm cũng là thực phẩm giàu chất xơ, vi khoáng giúp bù nước cho cơ thể rất hiệu quả.
Nấm tràm làm dịu những cơn choáng váng, đau đầu khi say rượu. Hợp chất fructose giúp tiêu hóa rượu nhanh chóng, làm mát gan, kích thích thải độc tố. Vì vậy các chị em nên học cách nấu canh nấm tràm để giải rượu cho đức lang quân.
Nấm tràm giúp phòng chống ung thư
Nấm tràm rất giàu chất chống oxy hóa giúp ngăn chặn sự xuất hiện của các khối u ác tính.
Selenium trong nấm giúp tiêu viêm, thu nhỏ kích thước khối u hiệu quả.
Hợp chất axit folic là mắt xích quan trọng trong quá trình tổng hợp DNA ngăn không cho các biến thể gen có cơ hội xuất hiện.
Tác dụng hỗ trợ điều trị ung thư này đã từng được thử nghiệm trên chuột. Người ta cấy dung dịch polysaccharide chiết xuất từ sợi nấm tràm vào phúc mạc của một con chuột bạch đã được tiêm tế bào u ác tính trước đó. Kết quả ghi nhận con chuột này sống sót lâu hơn các cá thể khác không được cấy polysaccharide.
Nấm tràm giúp thanh nhiệt giải độcTuy trong nấm có tính ấm nhưng nó không hề nóng mà hoàn toàn ngược lại. Người dân Phú Quốc còn rất thích kết hợp loại nấm này với rau khoai lang, rau tập tàng, lá lốt. Chúng đều là cây rau tính mát giúp giảm triệu chứng nóng trong hiệu quả.
Nấm tràm có công dụng giải độc, kháng viêm đã được kiểm chứng qua thí nghiệm ở chuột. Người ta tiến hành tiêm dịch chiết trên 50 mg/kg dưới da giúp ức chế đáng kể quá trình viêm nhiễm. Dịch nấm tràm dùng đường uống không mang lại kết quả khả quan.
Cách chế biến nấm tràmNấm tràm có hương vị đặc biệt, các lợi ích với sức khỏe, là nguồn nguyên liệu hoàn hảo cho các món ăn. Chẳng có lý do gì mà chị em không đưa loại nấm này vào danh sách “thực phẩm vàng” cho gia đình cả.
Phú Quốc là một hòn đảo thiên đường, phong cảnh hữu tình với Bãi Sao, Bãi Dài đẹp ngây ngất lòng người. Suối Tranh, Suối Đá Bàn cũng là địa danh nên thơ không kém. Ngoài rượu sim, nước mắm, bún quậy, hồ tiêu thì cháo nấm tràm cũng là món ăn bạn nhất định phải thử qua.
Một bát cháo nấm nóng hổi nấu cùng với những hải sản tươi ngon chính gốc Phú Quốc sẽ đánh bay những âu lo mệt mỏi trong bạn. Cảm giác sảng khoái dễ chịu lan tỏa đến cả những lỗ chân lông. Nếu không có điều kiện thưởng thức tại đảo, bạn vẫn có thể tự làm cháo nấm tràm tại nhà với công thức cực chuẩn sau:
Nguyên liệu nấu cháo nấm tràm
200g gạo
100g nấm tràm
100g tôm tươi
1 quả trứng gà
Chả cá (nên dùng chả làm từ cá nhồng hoặc cá rựa Phú Quốc)
Hành, ngò, tiêu theo ý thích
Các bước thực hiện nấu cháo nấm tràmGạo vo sạch với nước đem nấu với lửa lớn đến khi chín, nở đều. Sau đó, vặn bếp nhỏ lửa tiếp tục ủ cháo thêm 1 tiếng.
Tôm tươi rửa sạch, để ráo, lột bỏ vỏ. Cho thành phẩm vào máy xay nhuyễn. Trong quá trình làm, bạn nhớ cho thêm tiêu, gia vị vào. Nấm tươi rửa sạch, luộc sơ qua một lần nước.
Đập một quả trứng vào bột tôm đã giã trên, trộn đều để hỗn hợp không bị khô. Lấy tay viên tôm thành những nắm nhỏ. Chả cá thái lát hoặc cắt đôi cho tương xứng với kích thước của viên tôm. Cho nấm vào chảo xào thơm với hành tỏi.
Thả viên tôm, chả cá, nấm vào nồi cháo đang ủ theo đúng thứ tự. Chuyển sang chế độ nấu đến khi cháo sôi trở lại.
Những ngày nắng nóng, có chén cháo rắc đầy hành ngò phía trên, thơm nức mùi nấm thì đúng tuyệt ngon. Vị béo ngậy của tôm, dai ngọt của chả cá kết hợp hài hòa với vị thanh đạm có chút đắng nhẹ của nấm. Nhất định thành viên trong gia đình bạn sẽ phải tấm tắc khen ngon.
Tương tự như cháo, canh là món ăn dễ tiêu hóa và rất ngon miệng. Nhưng nếu cháo nấm Phú Quốc được nấu chung với hải sản thì canh nấm lại hợp nhất với thịt gà đồi. Rau khoai lang được kết hợp thêm là nguyên liệu được ưa chuộng nhất để nấu canh.
Nguyên liệu nấu canh nấm tràm
100g nấm tràm tươi
1 mớ rau khoai lang
1 đùi gà hoặc lườn gà khoảng 200g
Rau cần tàu
Hành, ngò, gia vị theo sở thích
Luộc nấm tràm trong nồi nước sôi to. Ngay khi nước vừa reo, vớt nấm ra ngâm qua nước lạnh giúp nấm giòn và ngon hơn.
Rửa sạch đùi gà, lườn gà, chặt nhỏ thành từng miếng vừa ăn. Nên dùng thịt gà đồi hoặc gà ta thả vườn. Vì thịt chúng ngọt đậm và săn chắc hơn. Rau cần tàu cắt sẵn khúc, rau khoai lang rửa sạch.
Bắc lên bếp một nồi nước to. Thả gà đã sơ chế vào trước. Bạn có thể cho thêm vài lát ớt hiểm, nêm nếm tiêu tỏi cho hợp khẩu vị.
Đợi đến khi nước sôi lớn thì cho rau khoai lang vào. Tiếp tục đun đến khi sôi trở lại thì nhanh tay thả nấm tràm vào.
Khi nước sôi lần 3 thì vặn nhỏ lửa và nêm nếm lại gia vị cho phù hợp.
Món canh này nhất định sẽ là điểm nhấn trong mâm cơm của gia đình bạn. Vị béo ngậy của gà, vị đắng thanh đạm của nấm cùng rau khoai lang ngọt bùi cùng lúc ùa vào vị giác. Nhớ thêm một chén nước mắm ngon để chấm thịt gà cho đậm đà, đưa cơm.
Đây là món ăn đặc trưng, thông dụng của người dân Quảng Bình, Quảng Trị. Vùng đất khô cằn gió lào cát trắng này sản sinh ra thứ nấm đắng khắc nghiệt như thời tiết nơi này.
Nguyên liệu cho 3 phần ăn: Các bước thực hiện nấu nấm tràm xào lá lốtNấm gọt vỏ, bỏ chân rồi ngâm với nước muối loãng, để ráo. Thịt nạc thái từng miếng mỏng, ướp với một thìa dầu ăn, hành và tiêu cho ngấm. Lá lốt nhặt bỏ cuống, rửa thật sạch, khi rửa bạn nhớ miết tay làm sạch cả hai mặt lá.
Bắc một chảo lớn lên bếp, cho 1 muỗng nhỏ dầu ăn cùng hành tím đã đập dập băm nhỏ vào phi cho thơm.
Tiếp theo bạn cho thịt nạc vào nhanh tay đảo đều cho thớ thịt ngấm gia vị và săn lại.
Tiếp tục cho nấm vào chảo đảo đều. Đến khi thịt nấm hơi nở ra, ngả màu trắng là nấm đã chín tới. Lúc này, bạn cho lá lốt vào, đảo thêm lần nữa và nhấc chảo ra chỗ khác.
Bày biện nấm tràm xào lá lốt ra đĩa sạch và dùng kèm cơm nóng. Đây là món ăn rất ngậy và đưa cơm và dễ ăn kể cả với trẻ nhỏ. Vị đắng của nấm sẽ được áp chế bởi hương vị của lá lốt.
Chế biến các món ăn với nấm tràm rất dễ dàng nhưng khâu sơ chế lại đòi hỏi sự tinh tế ở người làm bếp. Có những người phải đổ cả món ăn đã kỳ công chuẩn bị đi chỉ vì không biết cách xử lý để giảm độ đắng của nấm. Hoặc có những người rửa, luộc nấm kỹ quá khiến nấm mất hết mùi vị cũng làm giảm độ ngon của chúng. Vì vậy bạn cần nắm rõ những bí kíp sau:
Dùng dao bén gọt sạch chân, chẻ đôi nấm. Nấm đắng ở phần tai nên bạn luôn cần làm sạch phần này.
Rửa sạch nấm với nước có pha ít muối sát trùng, để ráo. Nếu cẩn thận hơn, bạn có thể ngâm nấm với nước muối độ một giờ.
Luộc tráng qua nước sôi, chỉ thả nấm vào nồi nước sôi từ 1 – 2 phút rồi vớt ra ngay. Xả lại nấm với nước lạnh.
Trong quá trình chế biến, trừ các món nấu còn lại bạn luôn cần xào sơ nấm với tỏi.
Nấm tràm khô cần nấm ngâm rửa từ 5 -7 lần để làm sạch cát và bụi bẩn bám dính.
Giá nấm tràm bao nhiêu?Nấm tràm chỉ có theo mùa vụ và có ở một số vùng nên giá nấm vào từng thời điểm cũng khác nhau. Nếu bạn mua nấm tươi tại Phú Quốc, Huế vào chính vụ thì nấm rất rẻ. Chỉ có giá khoảng 15.000 đồng – 20.000 đồng một cân. Nhưng nếu mua nấm tràm tại những nơi khác giá sẽ khá cao. Bởi chi phí vận chuyển, hao hụt bảo quản nấm.
Nếu bạn mua nấm tươi tại các nhà hàng, siêu thị, cửa hàng thực phẩm thì nấm có giá khoảng 150.000 đồng – 200.000 đồng/1kg. Tùy thuộc vào từng giai đoạn thu hái nấm mà nấm thành phẩm cũng có giá khác nhau.
Ngoài ra nấm tràm cũng được sấy khô nhiều để sử dụng lâu dài. Giá nấm khô khoảng 500.000 đồng/1kg.
Nếu bạn có cơ hội đến với Huế hay Phú Quốc đừng quên thưởng thức món nấm đặc trưng này. Các món ăn từ loại nấm này có giá không quá đắt chỉ từ 40.000 đồng/1 món.
Nấm tràm bán ở đâu?Tuyệt vời nhất vẫn là bạn đi du lịch Phú Quốc và mua được nấm chính gốc. Ở thiên đường này, nấm tràm được bày bán khắp nơi từ các cửa hàng lớn đến những sạp lề đường. Đã lác đác có những mô hình cho du khách tự trải nghiệm cảm giác đi hái nấm nếu bạn đến vào đúng mùa mưa.
Huế cũng là một “thánh địa” của nấm tràm. Các tiểu thương thường bán giá đắt hơn, những gia đình buôn bán theo thời vụ và nhỏ lẻ thì giá mềm hơn do họ không phải đóng thuế. Bạn có thể tìm đến ven cầu Bến Ngự hay đường Phan Bội Châu, Phan Đình Phùng sát chợ Bến Ngự để tìm mua nấm tràm.
Nếu không mua tận nơi ở Phù Quốc và Huế, bạn nên chọn mua nấm ở những cơ sở uy tín. Bạn nên cẩn thận để tránh mua phải hàng giả, hàng kém chất lượng.